| gray matter སྐྱ་རྫས། | neurosci. The cortex of the brain, which contains nerve cell bodies. The gray matter is so named because it is darker than the white matter, the part of the brain that contains myelinated nerve fibers. | དབང་རྩ་ཕྲ་ཕུང་གི་ལུས་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཀླད་ཤུན་ལ་གོ་ཞིང་། བད་རྩིས་གཏུམས་པའི་དབང་རྩའི་ཉག་མ་ཡོད་སའི་ཀླད་པའི་ཆ་ཤས་ཏེ་དཀར་རྫས་ལས་ཁ་དོག་ནག་ཤས་ཆེ་བ་ཡོད་པས་མིང་དེ་ལྟར་བཏགས། |
| gray column སྐྱ་གཞུང། | neurosci. any of the longitudinal columns of gray matter in each lateral half of the spinal cord —called also gray horn | རྒྱུངས་པའི་ཕྱེད་གཞོགས་གཉིས་སུ་གཞུང་ཐིག་གི་ངོ་བོར་ཡོད་པའི་སྐྱ་རྫས་ཀྱི་ཀ་ཐིག་གང་ཡང་རུང་བ་ཞིག་ལ་གོ་ཞིང་། འདི་ལ་སྐྱ་རྭ་ཞེས་ཀྱང་བརྗོད། |
| gravity སའི་འཐེན་ཤུགས། | phys. The phenomenon associated with the gravitational force acting on any object that has mass and is situated within the earth’s gravitation field. | སའི་གོ་ལའི་འཐེན་ཤུགས་ར་བའི་ནང་དུ་ཡོད་པའི་གདོས་ཚད་ཅན་གྱི་དངོས་པོ་ཞིག་གི་སྟེང་དུ་འཐེན་ཤུགས་འཕོག་པའི་སྣང་ཚུལ་ལ་གོ |
| graviton འཐེན་རྡུལ། | phys. A hypothetical particle or quantum of energy exchanged in a gravitational interaction. Such a particle has not been observed but is postulated to make the gravitation interaction consistent with quantum mechanics. | འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་འཐབ་སྦྱོར་ནང་དུ་བརྗེ་རེས་བྱས་པའི་ནུས་པའི་ཚད་རྡུལ་ལམ་རྡུལ་བཏགས་པ་བ་ཞིག འདི་ལྟ་བུའི་རྡུལ་ཞིག་རྙེད་སོན་བྱུང་མེད་ན་ཡང་། འདི་ནི་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་འཐབ་སྦྱོར་དེ་ཚད་རྡུལ་ཤུགས་རིག་དང་མི་འགལ་བའི་ཕྱིར་དུ་བློ་འདོན་བྱས་པ་ཞིག་རེད། |
| gravitational wave འཐེན་ཤུགས་འཕྲོ་རླབས། | phys. Gravitational disturbance that propagates through spacetime made by a moving mass. | འགུལ་སྐྱོད་བྱེད་ཀྱིན་པའི་གདོས་ཚད་ཀྱིས་བསྐྲུན་ཞིང་མཁའ་དུས་ཀྱི་ཀློང་དུ་ཁྱབ་ཀྱིན་ཀྱིན་པའི་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་འཁྲུག་འཁྱོམ། |
| gravitational redshift འཐེན་ཤུགས་དམར་སྤོ། | phys. Shift in wavelength toward the red end of the spectrum experienced by light leaving the surface of a massive object, as predicted by the general theory of relativity. | སྤྱི་ཁྱབ་ལྟོས་གྲུབ་རྣམ་གཞག་གིས་ཚོད་དཔག་བྱས་པ་ལྟར་གདོས་ཚད་ཆེ་བའི་དངོས་པོ་ཞིག་གི་ངོས་ནས་འོད་ཟེར་ཕྱིར་ཐོན་སྐབས་རླབས་ཐག་དེ་འོད་ཤལ་གྱི་དམར་པོའི་སྣེའི་ཕྱོགས་སུ་སྤོ་བ། |
| gravitational radius (event horizon) འཐེན་ཤུགས་ཚངས་ཕྱེད། | phys. | |
| gravitational radiation འཐེན་ཤུགས་འགྱེད་འཕྲོ། | phys. | |
| gravitational potential energy འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་གནས་ལྟོས་ནུས་པ། | phys. Energy associated with a gravitational field, which on Earth results from the gravitational interaction of a body and Earth Potential energy (PE) then equals mass (m) times the acceleration due to gravity (g) times height (h) from a reference level such as Earth’s surface. PE=mgh | འཐེན་ཤུགས་ར་བ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བའི་ནུས་པ་སྟེ། སའི་གོ་ལའི་སྟེང་དུ་དངོས་གཟུགས་ཤིག་དང་སའི་གོ་ལའི་གནས་ལྟོས་ནུས་པ་ (PE) གཉིས་དབར་གྱི་སྦྲེལ་སྦྱོར་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་ཞིང་། གདོས་ཚད་(m) དང་། འཐེན་ཤུགས་ལ་བརྟེན་པའི་མྱུར་སྣོན་ (g)། སའི་གོ་ལའི་སྟེང་གི་ཚད་འཇོག་ས་ཞིག་ནས་བརྩིས་པའི་མཐོ་ཚད་ (h) བཅས་ཀྱི་བསྒྱུར་ཐོབ་དང་མཚུངས་སོ། PE=mgh |
| gravitational lensing འཐེན་ཤུགས་འོད་འཁྱོག | phys. The redirection or bending of light rays traveling in the gravitational field of an object, predicted by the general theory of relativity and commonly observed near massive objects like the sun, other stars, and distant galaxies. | དངོས་པོ་ཞིག་གི་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་ར་བའི་ནང་ནས་འོད་ཟེར་བགྲོད་སྐབས་འོད་ཟེར་གྱི་ཁ་ཕྱོགས་ལ་འགྱུར་བ་འགྲོ་བའམ་འོད་ཟེར་འཁྱོག་འགྲོ་བ་དེ་ལ་གོ་ཞིང་། སྤྱི་ཁྱབ་ལྟོས་གྲུབ་རྣམ་གཞག་གིས་ཚོད་དཔག་བྱས་ཡོད་པ་དང་། ཉི་མ་དང་། སྐར་མ་གཞན། ཐག་རིང་བའི་དགུ་ཚིགས་ལྟ་བུའི་བོངས་ཚད་ཆེ་བའི་དངོས་པོའི་མཐའ་རུ་འཆར་ཅན་དུ་མངོན་གྱི་ཡོད། |
| gravitational lens འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་དྭངས་ཤེལ། | phys. | |
| gravitational interaction འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་སྦྲེལ་སྦྱོར། | phys. The gravitational interaction, some 1040 times weaker than the electromagnetic interaction, is the weakest of all. The force that it generates acts between all bodies that have mass and the force is always attractive. | གློག་ཁབ་ལེན་གྱི་སྦྲེལ་སྦྱོར་ལས་ལྡབ་ 1040 ཡིས་ཆུང་བའི་འཐེན་ཤུགས་སྦྲེལ་སྦྱོར་ནི་སྦྲེལ་སྦྱོར་བཞི་ལས་ཞན་ཤོས་དེ་ཡིན། སྦྲེལ་སྦྱོར་འདི་ཡིས་བསྐྲུན་པའི་ཤུགས་ཀྱིས་གདོས་ཚད་ཡོད་པའི་དངོས་པོའི་དབར་དུ་ནུས་པ་འདོན་པར་བྱེད་ལ། ཤུགས་དེ་ནི་རྟག་ཏུ་འཐེན་པའི་རང་བཞིན་ཅན་ཡིན། |
| gravitational force འཐེན་ཤུགས། | phys. The force of attraction between all masses in the universe; especially the attraction of the earth's mass for bodies near its surface | འཇིག་རྟེན་ཁམས་སུ་ཡོད་པའི་བོངས་ཚད་ཅན་གྱི་དངོས་པོ་ཚང་མའི་དབར་དུ་ཡོད་པའི་འགུག་ཤུགས། ལྷག་པར་དུ་སའི་གོ་ལའི་ཕྱི་ངོས་དང་ཐག་ཉེ་སར་ཡོད་པའི་དངོས་པོའི་སྟེང་དུ་ཕོག་པའི་སའི་གོ་ལའི་འཐེན་ཤུགས། |
| gravitational field སའི་འཐེན་ཤུགས་ར་བ། | phys. Force field that exists in the space around every mass or group of masses; measured in newtons per kilogram. | གདོས་ཚད་ཅིག་གམ་གདོས་ཚད་ཀྱི་འདུས་ཚོགས་ཤིག་གི་མཐའ་འཁོར་གྱི་བར་སྣང་དུ་ཡོད་པའི་ཤུགས་ར་ཡིན་ཞིང་ཀི་ལོ་གྷ་རམ་རེ་ལ་ནེའུ་ཊོན་ག་ཚོད་ཡོད་མེད་ཀྱི་བརྩི་གཞི་རུ་ཚད་འཇལ་བྱེད། |
| gravitational collapse འཐེན་ཤུགས་རྡིབ་རུབ། | phys. A phenomenon predicted by the general theory of relativity in which matter compressed beyond a critical density collapses as a consequence of gravitational attraction until it becomes a point singularity. The singularity resulting from gravitational collapse can interpreted as indicating both the limits of the theory of general relativity and the necessity of constructing quantum gravity. | འཐེན་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ནས་བེམ་གཟུགས་ཤིག་ཉེར་མཁོའི་སྟུག་ཚད་ལས་བརྒལ་ཏེ་བཙིར་བ་ཡིན་ན་བེམ་གཟུགས་དེ་ཚེག་ལྟ་བའི་ཁེར་རྐྱང་རང་བཞིན་དུ་མ་གྱུར་དབར་དུ་རྡིབ་འགྲོ་བར་འདོད་པའི་སྤྱིར་བཏང་ལྟོས་གྲུབ་རྣམ་གཞག་གི་དཔག་ཚུལ་ཞིག འཐེན་ཤུགས་རྡིབ་རུབ་ལས་བྱུང་བའི་ཁེར་རྐྱང་རང་བཞིན་གྱིས་སྤྱིར་བཏང་ལྟོས་གྲུབ་རྣམ་གཞག་གི་བཅད་མཚམས་དང་ཚད་རྡུལ་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་བཟོ་བའི་གལ་གནད་མཚོན་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་ཆོག |
