| Cepheid variable star སེ་ཕ་ཡི་ཌི་འགྱུར་སྐར། | phys. Any of a class of variable stars with regular cycles of variations in luminosity (most ranging from three to fifty days). There is a relationship between the periods of variation and the absolute magnitudes, which is used for measuring the distance of such stars | དུས་ཡུན་ངེས་ཅན་གྱི་ནང་དུ་(ཕལ་ཆེ་བ་ཉིན་གསུམ་ནས་ཉིན་ལྔ་བཅུའི་བར་)བཀྲག་མདངས་ལ་འགྱུར་བ་འགྲོ་བའི་འགྱུར་སྐར་གྱི་སྡེ་ཚན་ཞིག་ཏུ་གཏོགས་པའི་འགྱུར་སྐར་གང་རུང་ལ་གོ བཀྲག་མདངས་ལ་འགྱུར་བ་འགྲོ་བའི་དུས་ཡུན་དང་ཚུགས་ཐུབ་ཚད་རིམ་གཉིས་ཀྱི་དབར་དུ་འབྲེལ་བ་ཞིག་ཡོད་ཅིང་། འབྲེལ་བ་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཏེ་འདི་ལྟ་བུའི་སྐར་མའི་བར་ཐག་ཚད་འཇལ་བར་བྱེད། |
| cephalopod མཚོ་འབུ་རྐང་མགོ | biol. Any of various ocean mollusks, such as an octopus, squid, or nautilus, having long arms or tentacles around the mouth, a large head, a pair of large eyes, and a sharp beak. Cephalopods have the most complex nervous system of all invertebrates. If attacked, they squirt a cloud of dark inky liquid to confuse predators. | མཚོ་འབུ་ལག་བརྒྱད་དམ། མཚོ་འབུ་རལ་ཟིང་། ཡང་ན་འགྲོམས་བུ་ལྟ་བུའི་རྐང་ལག་རིང་ཞིང་ཁའི་གཡས་གཡོན་དུ་སྤུ་རྭ་དང་ལྡན་པ། མགོ་བོ་དང་མིག་ཟུང་ཆེ་ཞིང། མཆུ་ཏོ་རྣོ་བ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་མཚོ་གནས་ལུས་སྙི་སྲོག་ཆགས་གང་རུང་རུང་ཞིག་ལ་གོ སྒལ་རུས་མེད་པའི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་ཁྲོད་ནས་མཆོ་འབུ་རྐང་མགོ་ལ་དབང་རྩའི་མ་ལག་རྙོག་འཛིང་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡོད། གལ་ཏེ་གཞན་གྱིས་ཚུར་རྒོལ་བྱས་ཚེ་གཤེར་གཟུགས་ནག་པོ་ཞིག་གློད་དེ་ཚུར་རྒོལ་པ་མགོ་རྨོངས་སུ་འཇུག |
| cephalization དབང་རྩ་ཕྱོགས་འདུས་བྱ་བ། | neurosci. The concentration of sense organs, nervous control, etc., at the anterior end of the body, forming a head and brain, both during evolution and in the course of an embryo's development. | འཕེལ་འགྱུར་གྱི་སྐབས་དང་སྦྲུམ་སྲིང་འཚར་འཕེལ་གྱི་རིམ་པ་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ་དབང་ཚོར་དབང་པོ་དང་དབང་རྩའི་ཚོད་འཛིན་སོགས་ལུས་པོའི་མདུན་སྣེ་རུ་སྤུངས་ཏེ་མགོ་བོ་དང་ཀླད་པ་གྲུབ་པ་ལ་གོ |
| centrosome དཀྱིལ་གཟུགས། དཀྱིལ་ཕུང་། | biol. A small region of cytoplasm adjacent to the nucleus that contains the centrioles and serves to organize microtubules. | ལྟེ་ཉིང་གི་ཉེ་འདབས་ཀྱི་ཕྲ་ཚིའི་ཁུལ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ལ་གོ་བ་དང་། དེའི་ནང་དུ་དཀྱིལ་སྦུག་ཡོད་ཅིང་དེ་ཡིས་སྦུག་ཕྲན་གོ་རིམ་སྒྲིག་པར་རོགས་བྱེད། |
| centromere region དཀྱིལ་ཆའི་ས་ཁུལ། དཀྱིལ་ཁུལ། | biol. The region of the chromosome to which the spindle fiber is attached during cell division. | ཕྲ་ཕུང་འབྱེད་རིམ་གྱི་སྐབས་སུ་འཕང་ཚི་འབྱར་སའི་ཚོས་གཟུགས་ཀྱི་ཁུལ་དེ་ལ་ཟེར། |
| centromere དཀྱིལ་ཆ། | biol. The most condensed and constricted region of a chromosome, to which the spindle fiber is attached during mitosis. | ཚོས་གཟུགས་ཤིག་གི་བཙུར་ཞིང་སྟུག་ཚད་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་ཆ་ཤས་དེ་ལ་གོ་ཞིང་། ཕྲ་ཕུང་གཉིས་འགྱེའི་སྐབས་སུ་འཕང་ཚིས་གནས་འདི་ལ་སྦྲེལ་མཐུད་བྱེད། |
| centroid དབུས་ཚེག དབུས་གཟུགས། | math. A mathematically calculated center of a complex or three-dimensional object | རྩིས་ལ་བརྟེན་ནས་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་དབྱིབས་རྙོག་འཛིང་ཅན་ནམ་ཕྱོགས་ཆ་གསུམ་ལྡན་གྱི་དངོས་པོ་ཞིག་གི་ལྟེ་བ། |
| centripetal force ལྟེ་ཕྱོགས་ཤུགས། | phys. Center-directed force that causes an object to follow a curved or circular path. | དངོས་པོ་ཞིག་གུག་ལམ་མམ་སྒོར་ལམ་ཞིག་ཏུ་གནས་པར་རྐྱེན་བྱེད་ཅིང་ཁ་ལྟེ་བར་ཕྱོགས་པའི་ཤུགས། |
| centripetal acceleration ལྟེ་ཕྱོགས་མྱུར་སྣོན། | phys. Rate of change in velocity per unit of time while on a circular or curved course. | སྒོར་ལམ་ཞིག་གམ་གུག་ལམ་ཞིག་ཏུ་འགུལ་སྐྱོད་རྒྱག་པའི་སྐབས་སུ་དུས་ཡུན་རེ་རེའི་ནང་དུ་བྱུང་བའི་མྱུར་ཚད་ཀྱི་འགྱུར་བ། |
| centripetal ལྟེ་ཕྱོགས། | phys. Moving or tending to move towards a centre. | ལྟེ་བའི་ཕྱོགས་སུ་འགུལ་བའམ་འགུལ་བར་རྩོམ་པ། |
| centriole དཀྱིལ་སྦུག | biol. Either of a pair of cylinder-shaped bodies found in the centrosome of an animal cell. During mitosis, the centrioles move apart to help form the spindle, which then distributes the chromosomes in the dividing cell. | སྲོག་ཆགས་ཀྱི་ཕྲ་ཕུང་ཞིག་གི་དཀྱིལ་གཟུགས་ཀྱི་ནང་དུ་མདོང་དབྱིབས་སུ་ཡོད་པའི་གཟུགས་གཉིས་ཀྱི་གང་རུང་ལ་གོ་ཞིང་། ཕྲ་ཕུང་གཉིས་གྱེས་ཀྱི་སྐབས་སུ་དཀྱིལ་སྦུག་གཉིས་ཁ་བྲལ་ཏེ་ཕང་མ་གྲུབ་པར་རམ་འདེགས་བྱེད་པ་དང་། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་གཉིས་གྱེས་སུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་ཕྲ་ཕུང་ནང་གི་ཚོས་གཟུགས་བགོ་བར་བྱེད། |
| centrifuge ལྟེ་ལྡོག་འཕྲུལ་ཆས། | phys. A machine with a rapidly rotating container that applies centrifugal force to its contents, typically to separate fluids of different densities (e.g. cream from milk) or liquids from solids. | སྐོར་བ་མྱུར་མོར་རྒྱུག་ཐུབ་པའི་སྣོད་ཅིག་དང་ལྡན་པའི་འཕྲུལ་ཆས་ཤིག་སྟེ། དེ་ཡིས་སྣོད་དེའི་ནང་དུ་བཅུག་པའི་དངོས་པོའི་སྟེང་དུ་ལྟེ་ལྡོག་ཤུགས་སྤྱད་དེ་སྟུག་ཚད་མི་འདྲ་བའི་གཤེར་གཟུགས་ཁག་ཁག་འབྱེད་པའམ་ (དཔེར་ན་འོ་མ་ནས་འོ་སྤྲིས་ལེན་པ་ལྟ་བུ།) ཡང་ན། སྲ་གཟུགས་ནས་གཤེར་གཟུགས་ཁག་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ཡིན། |
| centrifugal force ལྟེ་ལྡོག་ཤུགས། | phys. Apparent outward force on a rotating or revolving body. | རང་སྐོར་རམ་གཞན་སྐོར་བྱེད་བཞིན་པའི་དངོས་པོ་ཞིག་གི་སྟེང་དུ་ཁ་ཕྱི་ལ་ཕྱོགས་ནས་མངོན་པའི་ཤུགས། |
| centrifugal ལྟེ་ལྡོག | phys. Moving or tending to move away from a centre. | ལྟེ་བའི་ལྡོག་ཕྱོགས་སུ་འགུལ་བའམ་འགུལ་བར་རྩོམ་པ། |
| centrally-programmed, patterned, rhythmic movements ལྟེ་བས་བཀོད་འདོམས་བྱས་པའི་འགྲོས་ལྡན་འགྱུར་ཁུག་ཅན་གྱི་འགུལ་སྐྱོད། | biol. | |
